Diyabette Beslenme Önerileri

Uluslararası Diyabet Federasyonu güncel verilerine göre Türkiye’de 20-79 yaş arası 7 milyon kadar diyabet hastası bulunmaktadır. Yaşlanan nüfus, kentleşme, hareketsizlik, obezite ve değişen yaşam tarzları sebebiyle diyabet tüm dünyada yaygın hale gelmiştir. Halk arasında şeker hastalığı olarak da adlandırılan diyabette sağlıklı beslenme hayatın önemli bir parçası olmalıdır. Sağlıklı bir diyet planı izlemek ve egzersiz yapmak kan şekeri seviyenizi hedef aralığınızda tutmanıza yardımcı olabilir. Bu yazımızda da diyabet tip 1 nedir, tip 2 diyabet nedir, nelere dikkat edilmelidir, beslenme nasıl olmalıdır açıklayacağız. Tüm hastalıklarda beslenme yazılarımız için sitemizi inceleyebilirsiniz.

Diyabet tipleri ne anlama gelir:

Şeker hastalığı ya da diyabet, 2 tip olarak değişkenlik gösterebilir. Diyabet tip 1 nedir diyenler için öncelikle daha az sıklıkta görülen bir tür olduğunu söyleyebiliriz. Tip 1 şeker hastalığı genellikle insülin hormonu yokluğuna bağlı ortaya çıkar. Sıklıkla çocukluk ve gençlik dönemlerinde ortaya çıkar. Tip 1 diyabetli hastalar insülini dışarıdan enjeksiyon yoluyla almak durumundadırlar. Buna karşın tip 2 diyabet nedir diyenler için önlenebilir diyabet türü olduğu söylenebilir. Obezite, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam, yüksek tansiyon ve genetik etkiler tip 2 diyabet riskini arttırabilir. Bu tip diyabeti %80 oranında önlemek yaşam tarzı değişikliği ile mümkün olabilir. Sağlıklı beslenme, ideal kiloyu koruma önerilebilir ve ailede şeker öyküsü mevcutsa gerekli kontrolleri yaptırmak önem kazanır.

Diyabet belirtileri nelerdir:

Diyabet olup olmadığınızı anlamak için kan şekerinize baktırmak yeterli olabilir. Ailenizde şeker öyküsü varsa, kiloluysanız ve bazı belirtilere sahipseniz doktorunuzla görüşebilirsiniz. Çok sık idrara çıkmak, fazla susamak ve ağız kuruluğu, fazla kilo almak veya kontrolsüz zayıflamak, sıkça acıkmak, cilt yaralarının geç iyileşmesi, sık sık enfeksiyon gelişmesi, ellerde ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma en yaygın görülen şeker hastalığı belirtileridir. Bunlar hem tip 1 diyabette hem de tip 2 diyabete görülebilecek şeker hastalığı belirtileri arasında sayılırlar.  Bu belirtilere sahipseniz doktorunuza gerekli tetkikler için danışabilirsiniz.

Kan şekerini kontrollü tutmak:

Diyabet tanısı aldıysanız kan şekerinizi yönetmek için beslenmeye dikkat etmek ilk adım olmalıdır. Tanı aldıktan sonra bir beslenme uzmanı eşliğinde diyabet beslenme listesi almalısınız. Şeker hastalarında diyet eğitimi detaylıca verilmelidir. Ne yediğiniz, ne kadar yediğiniz ve ne zaman yediğiniz, kan şekeri seviyenizi normal aralıklarda tutmak için önemlidir. Yedikleriniz ve içtikleriniz kadar fiziksel aktiviteye de özen göstermelisiniz. Ayrıca varsa diyabet ilaçlarınızı düzenli kullanmalısınız. Egzersiz yapmak, yediklerinizde ve içtiklerinizde değişiklik yapmak ilk başta zorlayıcı görülebilir. Küçük değişikliklerle başlayabilirsiniz ve çevrenizden yardım alabilirsiniz.

Kontrollü bir diyabet için:

• Kan şekeri seviyenizi, kan basıncınızı ve kolesterolünüzü ideal aralıklarda tutun.
• Kiloluysanız kilo verin ve sağlıklı bir kiloda kalın.
• Diyabetin sebep olabileceği sağlık sorunlarını önlemek ve geciktirmek için kontrollerinizi aksatmayın.

Şeker hastalığında beslenme:

Diyabet beslenme listesinin anahtarı, tüm besin gruplarından size uygun olan çeşit ve miktarlarda sağlıklı yiyecekler yemektir. Şeker hastası olmanın, sevdiğiniz yiyeceklerden vazgeçmek anlamına geldiğinden endişe duyabilirsiniz. Ancak sevdiğiniz yiyecekleri hala yiyebilirsiniz. Bu yiyecekler size uygun değilse daha küçük porsiyonlarda yemeniz veya daha az sıklıkta yemek yemeniz gerekebilir. Diyetisyen takibinde ihtiyaçlarınızı ve sevdiğiniz besinleri içeren diyabet beslenme listesi oluşturmak ve kan şekeri kontrolünü sağlamak işinizi kolaylaştırabilir. Örneğin alkol kullanıyorsanız ve şeker hastasıysanız ölçüye dikkat etmelisiniz. İnsülin veya diyabet ilaçları kullanıyorsanız, alkol kan şekeri seviyenizin çok düşmesine sebep olabilir. Özellikle açken alkol aldığınızda ani kan şekeri düşmeleri görülebilir. Bu gibi durumları kontrol etmek için doktor ve diyetisyen ile ilerlemelisiniz.

Diyabetliyseniz kalp sağlığına da faydalı olan gıdaları tercih edin:

• Zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar
• Çiğ kuruyemişler ve yağlı tohumlar
• Somon, ton balığı ve uskumru gibi kalp dostu balıklar
• Avokado

Sınırlanacak yiyecek ve içecekler ise şunları içerir:

• Kızarmış yiyecekler, doymuş yağ ve trans yağ oranı yüksek yiyecekler
• Sodyum yani tuz oranı yüksek yiyecekler
• Unlu mamuller, şekerlemeler ve tatlılar
• Meyve suyu, asitli içecekler ve enerji içecekleri gibi ilave şeker içeren içecekler

Diyetisyenle görüşene kadar neler yapmalısınız:

Diyabetli bireylerde önemli olan vücudun ihtiyacı olan besinleri çeşitli yiyeceklerden karşılanmasıdır. Diyabet tanısını yeni aldıysanız bir diyetisyenle görüşene kadar aşağıdakilere dikkat edebilirsiniz:

• Öncelikle kan şekerinizin hızlı bir şekilde yükselmesine neden olan şeker ve şeker içeren yiyecekleri azaltın.
• Kilo almanıza da neden olabilecek yağlı yiyecekleri sınırlayın.
• Bir veya iki öğün yemek yerine günde üç ana öğün yemeyi deneyin. Öğünler arasında ve gece yatmadan önce küçük bir ara öğün almanız da gerekebilir. Diyabet ara öğün listesi olan bir menü ile ilerlediğinizde şekeriniz daha kontrollü olabilir.
• Alkolün tedavinize etkisini öğrenmeden alkol tüketmeyin.
• Diyetisyene gitmeden önce yediklerinizi ve kan şekerinizi not alabilirsiniz. Buna göre size uygun bir menü oluşturması daha kolay olacaktır.

Diyabette diyet neye göre yazılır:

• Güncel kilo ve boy durumu
• Egzersiz durumu, ne zaman ve ne kadar süre egzersiz yapıldığı
• Kullanılan ilaçlar, insülin etki süreleri ve dozları
• Vücut ağırlık hedefi, kilo alma, verme veya sabit tutma
• Yaş
• Kan şekeri ile ilişkili kolesterol, trigliserit gibi kan değerleri
• Kişinin yeme alışkanlıkları, kişisel tercihleri
• Kültürel durum ve yaşam tarzı
• Diğer sağlık durumları

Diyabette egzersizde nelere dikkat edilmelidir:

Şekeri ne düşürür diye soranlar için en iyi yollardan biri egzersiz yapmaktır. Kan şekerini dengelemek ve düşmesine yardımcı olmak için kişiye uygun olan egzersiz tipi ve programı uygulanmalıdır.
Şeker hastası olan kişi için egzersize başlarken süre kısa tutulmalı ve giderek arttırılmalıdır. Egzersiz düzenli olarak yapılmalı, egzersiz sırasında rahat ayakkabılar ve pamuklu çoraplar tercih edilmelidir. Diyabeti olan kişi insülin kullanıyorsa aktif olarak çalışacak kasların olduğu bölgelere insülin yapılmamalıdır. Ayrıca aç karnına egzersize başlanmamalıdır. Egzersizde kan şekeri düşüklüklerine karşı dikkatli olunmalıdır. Şeker düşüklüğü riskine karşı yanında kesme şeker, meyve suyu bulundurmalıdır.

Ara öğünde neler yenebilir:

Ara öğünler için yapılacak seçim insülin veya oral anti diyabetik ilaç kullanan kişiler için farklı olabilir. Tip 2 diyabet ara öğün için genellikle 10-15 gram karbonhidrat içeren bir ara öğün yapılabilir. Ara öğün için galeta veya taze meyve yanına süt, yoğurt, ayran veya peynir gibi bir yiyecek ilave ederek güçlü bir seçenek elde edebilirsiniz. Dışarıdaysanız yanınıza kuruyemiş ve süt almak da pratik olabilir. Ayrıca ara öğün saatlerinde hazırlıklı olmak ve yiyebileceğiniz yiyecekler bulundurmak ideal olabilir. İnsülin kullanan tip 1 diyabet veya tip 2 diyabet ara öğün listelerinde tek başına meyve veya tek başına unlu bir besin bulundurmak iyi olmayabilir. Bu yiyecekler kan şekerinde ani değişikliklere sebep olabilir. Diyabet ara öğün listesine karbonhidrat ve protein beraber eklenerek dengelenebilir.